Lymfoedeem is een langdurige (chronische) aandoening waarbij een eiwitrijke vloeistof, lymfe genaamd, zich verzamelt in de weefsels en zwelling veroorzaakt. Lymfoedeem ontstaat doordat het lymfestelsel niet goed werkt door ziekten of verwondingen (secundair lymfoedeem) of doordat het niet goed ontwikkeld is door genetische oorzaken (primair lymfoedeem).
Wat veroorzaakt lymfoedeem?
Primair en secundair lymfoedeem kunnen verschillende oorzaken hebben.
Oorzaken van primair lymfoedeem:
- Aplasie: Delen van het lymfestelsel ontbreken
- Hypoplasie: Lymfevaten zijn onderontwikkeld of in minder dan gemiddelde aantallen aanwezig. Dit is de meest voorkomende oorzaak van primair lymfoedeem.
- Hyperplasie: Lymfevaten zijn groter dan normaal en werken niet zo goed als vaten van normale grootte.
- Fibrose van lymfeklieren: verharding en littekenvorming van het weefsel
Oorzaken van secundair lymfoedeem:
- Kanker en de behandeling ervan
- Obesitas
- Trauma
- Infectieziekten (bijv. parasieten)
In beide gevallen veroorzaken ontbrekende of beschadigde lymfevaten of lymfeklieren een blokkade van het lymfestelsel. De lymfe kan niet goed wegstromen en verzamelt zich in de weefsels. Dit leidt tot zwelling in de getroffen gebieden.
Tekenen en symptomen van lymfoedeem
De meest voorkomende tekenen en symptomen van lymfoedeem zijn:
- Zwelling van jouw arm(en), been(ten) of andere lichaamsdelen
- Zwaar of gespannen gevoel
- Pijn of ongemak
- Minder mobiliteit en bewegingsbereik
- Kleding of sieraden voelen strakker aan dan normaal
- Huidveranderingen zoals harde (fibrotische) huid bij gevorderde ziekte
Er is geen specifieke test of hulpmiddel om de diagnose lymfoedeem te stellen, waardoor veel patiënten lange tijd geen juiste diagnose hebben.
Hoe kan lymfoedeem worden behandeld?
De gouden standaard voor de behandeling van lymfoedeem heet Complexe/Complete Decongestieve Therapie (CDT). Het doel van CDT is om de zwelling te verminderen, de conditie van de huid te verbeteren en de mobiliteit te vergroten. Het bestaat uit twee delen:
- Fase I - Decongestie: Intensieve behandelingsfase om de zwelling zoveel mogelijk te verminderen en de vorm van de ledematen en de conditie van de huid te verbeteren
- Fase II - Onderhoud: Controle op lange termijn om de resultaten van fase I te behouden en te maximaliseren
Beide fasen hebben verschillende elementen gemeen. Dit zijn compressietherapie, manuele lymfedrainage (MLD), huidverzorging en lichaamsbeweging. Zelfmanagement speelt ook een belangrijke rol - het betekent zowel een grondig begrip van de ziekte als manieren om jouw lymfoedeem zelf en samen met jouw zorgverleners te beheren.
Hoe voorkom je dat lymfoedeem zich ontwikkelt?
Met de volgende tips en trucs kun je voorkomen dat jouw lymfoedeem zich verder ontwikkelt.
- Draag jouw compressiekleding regelmatig
- Zorg voor een gezond gewicht
- Beweeg regelmatig
- Verzorg jouw huid
- Ontsmet schrammen, snijwonden of insectenbeten onmiddellijk
- Vermijd strakke kleding
- Leer hoe je zelf lymfedrainage kunt doen
